✨Donets
Seversky Donets () hoặc Siverskyi Donets (), thường được gọi đơn giản Donets, là một sông chảy qua phần phía nam của đồng bằng Đông Âu. Sông khởi nguồn tại vùng cao Trung Nga, phía bắc thành phố Belgorod, chảy theo hướng đông-nam qua Ukraina (các tỉnh Kharkiv, Donetsk và Luhansk) và sau đó lại chảy qua Nga (tỉnh Rostov), đổ vào sông Don cách từ biển Azov. Sông Donets là sông dài thứ tư tại Ukraina, và là sông lớn nhất tại miền Đông Ukraina, cũng là nguồn nước ngọt quan trọng của vùng. Tên sông được đặt cho bồn địa Donets, thường gọi là Donbas, một khu vực khai thác than đá và công nghiệp quan trọng tại Ukraina.
Từ nguyên
Tên gọi Don và từ phái sinh Donets bắt nguồn từ tiếng Sarmatia thuộc hệ Iran "sông". Theo V. Abaev (chuyên gia về ngôn ngữ Scythia-Sarmatia) thì tên Don bắt nguồn từ tiếng Scythia-Sarmatia của hệ Iran Dānu (sông) Người Scythia-Sarmatia cư trú trong khu vực phía bắc của biển Đen từ khoảng 1100 TCN đến sơ kỳ Trung cổ.
Vào thế kỷ 2, Ptolemy biết đến sông Don, là nơi Donets đổ vào, tên là Tanais, và người Tây Âu nhận ra rằng sông Don có một phụ lưu đáng kể và họ gọi nó là Tanais nhỏ hoặc Donetz. Tên gọi Slav Seversky Donets bắt nguồn từ thực tế là sông khởi nguồn từ vùng đất của người Severia. Nhà biên niên sử người Ý-Ba Lan Alexander Guagnini (1538–1614) viết: "Ngoài ra còn có Tanais nhỏ khác, nó khởi nguồn tại Thân vương quốc Seversky (do vậy nó được gọi là Donets Seversky) và chảy vào Tanais lớn phía trên Azov".
Địa lý và thủy văn
thumb|left|sông Seversky Donets và sông Don Donets là sông lớn nhất tại miền Đông Ukraina, là phụ lưu lớn nhất của sông Don. Tổng chiều dài của sông là và diện tích lưu vực là . Phần lớn chiều dài của sông chảy qua Ukraina. Dòng chảy trung bình năm là gần đầu nguồn và tại nơi hợp lưu với sông Don.
Sông Donets khởi nguồn tại vùng cao Trung Nga, gần làng Podolkhi, khu vực Prokhorovka, phía bắc của thành phố Belgorod, trên độ cao so với mực nước biển. Lưu vực có hơn 3.000 sông suối, trong đó 425 có chiều dài hơn và 11 có chiều dài hơn ; 1011 dòng chảy trong số đó đổ thẳng vào sông Donets. Các sông suối này hầu hết hình thành từ tuyết tan, do đó nguồn cung cấp nước không đều trong năm. Lũ lụt mùa xuân kéo dài khoảng hai tháng, từ tháng 2 đến tháng 4
Chiều rộng của sông hầu như dao động giữa , Thung lũng sông rộng: từ tại phần thượng du và lên đến tại hạ du, và không đối xứng. Bờ hữu thường cao, đôi khi có các vách đá phấn bị nước chảy lâu ngày cắt xẻ. Bờ tả bằng phẳng hơn, có một số đầm lầy, hồ, và hồ móng ngựa, cung cấp nước cho thành phố Kharkiv. Bên dưới hồ chứa Pechenizke, sông Donets nhận nước thêm từ Udy và chi lưu lớn nhất là Oskol. Tại đó thung lũng sông mở rộng và có nhiều hồ móng ngựa trong vùng bãi bồi. Bên trong Ukraina, sông chảy giữa cao nguyên Cisdesna và vùng thấp Donets.]] Sông Donets có vai trò quan trọng đối với những người định cư thời cổ đại do là nguồn cung cấp nước và thực phẩm, cũng như là tuyến giao thông và mua bán. Bằng chứng khảo cổ đầu tiên về những người định cư có liên quan đến giai đoạn Cheulean và Acheul của thời kỳ đồ đá cũ sớm, thông qua các công cụ bằng đá (rìu) phát hiện bên bờ sông gần thành phố Izium của tỉnh Kharkiv và tại tỉnh Luhansk. Theo thời gian, bên bờ sông là nơi cư trú của các bộ lạc thuộc nhiều nền văn hóa khác nhau, như văn hóa Mouster, Yamna, Hầm mộ, Scythia, Alan, Khazar và sau cùng là Slav. Nhiều bộ lạc liên quan có lối sống du mục đặc trưng của người Kipchak, Hãn quốc Kim Trướng và về sau là người Cossack. Sông chảy qua các vùng đất lịch sử của Sloboda Ukraina cũng như các vùng đất của Đạo quân sông Don. Nhiều người Cossack sau đó đồng hóa vào Đế quốc Nga đang lớn mạnh, chế độ này tái thiết và củng cố các pháo đài Belgorod và các thành phố Kyiv, Izium, Luhansk, Chuhuiv và những nơi khác nhằm duy trì tuyến phòng thủ chống lại các cuộc tập kích của dân du mục từ đông nam. Sau đó, vai trò phòng thủ của lưu vực sông nhường chỗ cho các nhu cầu kinh tế. Trong thế kỷ 18-19, nhiều cối xay bằng sức nước được lắp trên sông, số lượng lên đến hàng trăm vào cuối thế kỷ 18, và các đập dùng cho cối xay khiến giao thông thủy bị gián đoạn.
Quá trình công nghiệp hóa vào thế kỷ 19 khiến sự quan tâm chuyển sang khai thác mỏ tại Donbas, các nhà máy cần nhiều nước tập trung hầu hết tại Kyiv, Luhansk và Donetsk. Đến thập niên 1930, Kharkiv, Donetsk và Luhansk thiếu nước đến mức nhà chức trách buộc phải dần tạo ra một mạng lưới kênh đào và hồ chứa. Năm 1936, hồ chứa Kochetok được hình thành và kết hợp vào hệ thống nước của Kharkiv. Do kết quả của hoạt động công nghiệp, tính chất hoang dã của lưu vực Donets chuyển thành khu dân cư công nghiệp. Sau khi Liên Xô tan rã, hầu hết diện tích lưu vực sông thuộc lãnh thổ Ukraina.
Trong Chiến tranh Nga-Ukraina 2014, tỉnh Luhansk bị phân chia hầu như dọc theo sông Donets giữa Cộng hòa Nhân dân Luhansk kiểm soát hầu hết phần phía nam sông, và chính phủ Ukraina giữ phần phía bắc của sông.
Khoảng ngày 8 tháng 5 năm 2022, trong trận Donbas, quân Nga cố vượt sông bằng cầu phao. Hàng chục xe tăng của Nga và ước tính 500~1.500 quân Nga bị tiêu diệt do pháo kích.
Thông hành
thumb|Sông Donets tại tỉnh Luhansk, gần [[Shypylivka.]] Hiện nay, tàu biển có thể đi lại trên sông Donets xa đến thành phố Donetsk (tỉnh Rostov) của Nga, 222 km từ cửa sông. Mỗi đập gồm một đập bê tông dài và một cống một khoang dài và rộng và sâu . Các nỗ lực nhằm cải thiện mạng lưới đập vào thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, một phần do Dmitri Mendeleev xúc tiến, bị gián đoạn do Thế chiến I, Nội chiến Nga và thiếu kinh phí. Thiết kế của các đập và tuổi thọ của chúng làm chậm việc lưu thông trên sông, và việc lưu thông hiện khá hạn chế.
Môi trường
Do là một trong các sông lớn nhất tại Ukraina, sông Donets được khai thác mạnh để phục vụ nông nghiệp và công nghiệp. Ukraina sử dụng hơn nước sông mỗi năm, một nửa được thải lại sông dưới dạng chất thải ô nhiễm; việc khai thác này dẫn đến giảm dòng chảy còn . Phát triển công nghiệp vào thế kỷ 19 làm suy giảm mực nước ngầm trong lưu vực. Điều này dẫn đến hạ mức nước sông và làm chậm lưu thông. Cho đến giữa thế kỷ 19, sông có nhiều cá nhưng số lượng sau đó nhanh chóng suy giảm. Tại tỉnh Kharkiv, nước bị ô nhiễm do chất thải công nghiệp và sinh hoạt của các thành phố Belgorod, Izium và Shebekino, nhưng nước được làm sạch một phần qua hồ chứa Pechenizke. Mật độ các nhà máy và cùng với đó là ô nhiễm tăng lên ở hạ du thuộc tỉnh Donetsk và Luhansk, đặc biệt là quanh Lysychansk và Sievierodonetsk, khoảng 400 km từ cửa sông. Một số phụ lưu của Donets, như Kozenyi Butt, Bakhmut và Lugan cũng bị ô nhiễm đến mức tiêu thụ cá đánh bắt tại đó là việc nguy hiểm.
thumb|Carp
Động thực vật
Sông Donets có 44 loài cá, chủ yếu là các loài cá nhỏ như cá pecca châu Âu, rutilus và cá chày thường. Các loài cỡ vừa và lớn là cá vền, cá pecca, cá nheo và cá chó nhưng chúng ngày càng hiếm. Ở gần hồ chứa Pechenizke có một trại giống lớn về loài cá chép hoạt động thành công từ năm 1967.
thumb|Rắn cỏ Bên bờ sông Donets, tại vùng bãi bồi có nhiều ếch nước, cóc (đặc biệt là cóc xanh), sa giông mịn và sa giông mào và các loài hiếm thấy hơn là rắn cỏ, rắn xúc xắc and rùa ao châu Âu. Phần đẹp nhất có lẽ là gần Izium, tại đó có Công viên quốc gia Dãy núi Thiêng. Xuôi dòng đến Lysychansk, nước đủ trong để có thể bơi, tại đây có nhiều bãi cát ven bờ sông. Gần hồ chứa Pechenizke có một số khu nghỉ dưỡng chăm sóc sức khỏe.
Ảnh
