✨Trạm Đọc | Hoàng hậu đỏ: Tình dục và sự tiến hóa của bản tính người

Hoàng Hậu Đỏ - Tình Dục Và Sự Tiến Hóa Của Bản Tính NgườiChúng ta sẽ không bao giờ hiểu được chính mình nếu chúng ta không hiểu bản tính người đã tiến hóa ra sao, và không thể hiểu nó tiến hóa ra sao...

mua sản phẩm tại Shopee Mua tại Shopeemua sản phẩm tại TikiMua tại Tikimua sản phẩm tại LazadaMua tại Lazadamua sản phẩm tại TiktokMua tại Tiktok
Trạm Đọc | Hoàng hậu đỏ: Tình dục và  sự tiến hóa của bản tính người

Hoàng Hậu Đỏ - Tình Dục Và Sự Tiến Hóa Của Bản Tính Người

Chúng ta sẽ không bao giờ hiểu được chính mình nếu chúng ta không hiểu bản tính người đã tiến hóa ra sao, và không thể hiểu nó tiến hóa ra sao nếu không hiểu tình dục ở loài người đã phát triển như thế nào.

Hơn 2000 năm đi sâu tìm hiểu bản tính con người nhưng dường như đề tài này vẫn chưa cạn đối với các nhà khoa học. Nhà khoa học Matthew White Ridley, bằng những công cụ sắc bén của bộ môn sinh học xã hội và kế thừa những nghiên cứu khoa học của những đồng nghiệp đi trước, trong cuốn sách “Hoàng hậu đỏ: Tình dục và sự tiến hóa của bản tính người”, ông đã dẫn dắt người đọc đi sâu tìm hiểu bản chất của bản tính người.

Cuốn sách gồm 10 chương, chia nội dung làm 2 phần tiến hóa và bản tính người. Ba phần đầu tiên của cuốn sách này là nói về tiến hóa, vì hiểu biết nền tảng về tiến hóa là quan trọng. Nhưng nếu như không thích các vấn đề về Gen thì các bạn cũng có thể tiến tới ngay các phần sau giải đáp hàng tá các thắc mắc rất thực tế trong xã hội về bản tính người, như: về sự khác biệt giữa giới tính nam và nữ, bản chất tình dục ở loài người, tình dục đồng giới, bản tính đàn ông và chế độ đa thê, bản tính nữ và chế độ một vợ một chồng hay tại sao đàn ông giàu có lại kết hôn với phụ nữ xinh đẹp?

Cái tên “Hoàng Hậu Đỏ” trong tiêu đề là dựa theo tên một quân cờ mà Alice gặp trong truyện “Thế giới trong gương”. Hoàng Hậu Đỏ là nhân vật cứ chạy mải miết không nghỉ mà vẫn không tiến được bao xa vì cảnh vật xung quanh cũng di chuyển cùng với nó. Bạn chạy càng nhanh, thế giới chuyển động cùng bạn càng nhanh và tiến bộ mà bạn đạt được càng ít. Cuộc đời là một cuộc thi đấu cờ mà nếu bạn thắng ván này thì đến ván sau bạn phải chấp đối thủ một con tốt. Đây là một ý tưởng ngày càng có ảnh hưởng trong thuyết tiến hóa và ta sẽ gặp lại nó nhiều lần xuyên suốt cuốn sách này.

Quy tắc Hoàng Hậu Đỏ sẽ thể hiện hết sức rõ rệt trong quan hệ giữa thú săn mồi và con mồi, giữa những vật ký sinh và vật chủ, giữa con đực và con cái của cùng một loài. Mọi sinh vật trên Trái Đất đều tham gia vào cuộc thi đấu cờ theo quy tắc Hoàng Hậu Đỏ với những vật ký sinh (hay vật chủ) của mình, với những con thú săn mồi (hay con mồi) của mình, và trên hết, với bạn tình của mình.

Nếu bạn là một người yêu thích khoa học, sinh học tiến hóa, hay chỉ quan tâm đến vấn đề bản chất giới tính của đàn ông và phụ nữ trong các mối quan hệ xã hội, tình yêu, bạn tình, vợ chồng,… cuốn sách này là dành cho bạn!

ĐÁNH GIÁ/NHẬN XÉT CHUYÊN GIA

“Hoàng hậu đỏ buộc chúng ta phải suy nghĩ lại mọi thứ từ sự tồn tại dai dẳng của phân biệt giới tính đến sự bền bỉ của tình yêu lãng mạn.”

“Một cuốn sách tuyệt vời, dí dỏm và sáng suốt, và chứa đầy những phỏng đoán khiêu khích.” - Wall Street Journal

CÂU QUOTE HAY

1, Khám phá và mô tả bản tính người, tìm hiểu xem nó khác bản tính của các động vật khác như nào là một nhiệm vụ thú vị không kém những nhiệm vụ khác mà khoa học đang đối mặt; nó cũng ngang tầm với việc nghiên cứu nguyên tử, gen và nguồn gốc vũ trụ. Thế nhưng khoa học vẫn khăng khăng né tránh thách đố này.

2, Trò chơi cờ vua sẽ thu hút đến thế nào nếu tất cả các quân cờ có đam mê và có trí năng, ít nhiều nhỏ bé và mưu mô; nếu bạn không chỉ không chắc chắn về đối thủ mà còn có chút không chắc chắn về bản thân mì

TRÍCH ĐOẠN HAY

1, Quy tắc Hoàng Hậu Đỏ không hiện diện trong mọi sự kiện tiến hóa. Hãy lấy ví dụ về loài gấu Bắc cực có bộ lông trắng và dày. Bộ lông dày là bởi vì tổ tiên gấu Bắc cực nào chịu lạnh tốt hơn thì sẽ sống sót tốt hơn để sinh sản. Như vậy có một quá trình tiến hóa tương đối đơn giản: lông cứ ngày càng dày hơn và gấu ngày càng cảm thấy ấm hơn. Lớp lông cách nhiệt ở gấu ngày càng dày hơn nhưng cái lạnh không vì thế mà trở nên ghê gớm hơn. Nhưng lông gấu có màu trắng vì nguyên nhân khác: ngụy trang. Gấu trắng có thể bí mật tiến lại gần hải cẩu dễ dàng hơn nhiều so với gấu nâu. Chắc là thuở xưa gấu từng dễ dàng tiến lại gần lũ hải cẩu Bắc cực bởi vì hải cẩu không hề sợ kẻ thù nào trên băng, hệt như ngày nay lũ hải cẩu Nam cực nằm trên băng mà hoàn toàn không biết sợ là gì. Vào ngày ấy, lũ gấu tiền Bắc cực dễ dàng bắt được hải cẩu. Nhưng chẳng bao lâu sau, những con hải cẩu nhút nhát, hay hoảng sợ có cơ hội sống lâu hơn những con hải cẩu cả tin, nên dần dần hải cẩu ngày càng thận trọng hơn. Đời sống của loài gấu trở nên khó khăn hơn. Lũ gấu phải rón rén tiến lại gần hải cẩu, nhưng hải cẩu vẫn dễ dàng nhận ra những con gấu đang tiến đến. Cho đến một ngày (có thể không đột ngột như thế, nhưng về nguyên tắc thì vẫn vậy), do đột biến ngẫu nhiên, một con gấu đẻ ra đàn con màu trắng chứ không phải màu nâu như thường lệ. Loại gấu này phát triển và sinh sôi nảy nở vì hải cẩu không nhận thấy khi gấu tiến đến. Nỗ lực tiến hóa của hải cẩu lại trở nên công cốc; chúng lại lùi về điểm xuất phát. Quy tắc Hoàng Hậu Đỏ vận hành như thế đấy.

2, Tại sao vòng eo lại quan trọng?

Câu trả lời cho câu hỏi này có thể nằm trong nghiên cứu của nhà tâm lý học người Ấn Độ tên là Dev Singh, hiện đang làm việc tại Đại học Texas ở Austin. Ông quan sát thấy cơ thể phụ nữ, không giống như đàn ông, trải qua hai lần thay đổi đáng chú ý giữa tuổi dậy thì và trung niên. Mười tuổi, một cô bé có dáng người không khác với dáng người cô có ở tuổi 40. Sau đó, đột nhiên các con số về số đo quan trọng của cô bị thay đổi: Tỉ lệ số đo vòng eo so với vòng ngực và hông của cô giảm đi nhanh chóng. Sau tuổi 30, nó lại tăng lên khi ngực cô mất đi sự săn chắc và vòng eo mất đi sự thon thả. Tỉ lệ của vòng eo so với ngực và hông không chỉ là những con số quan trọng mà còn là đặc điểm mà thời trang luôn nhấn mạnh đến. Áo lót, áo nịt ngực, vòng làm phồng váy, khung lót áo và váy phồng tồn tại để làm cho vòng eo trông nhỏ hơn so với ngực và mông. Áo ngực, miếng ghép độn ngực, miếng đệm vai (làm cho vòng eo trông nhỏ hơn) và thắt lưng bó sát ngày nay cũng có nhiệm vụ tương tự.

Singh nhận thấy rằng mặc dù cân nặng của các cô gái P đã thay đổi, có một đặc điểm thì không: tỉ lệ giữa vòng eo và vòng hông của họ. Hãy nhớ lại rằng Bobbi Low tại Đại học Michigan cho rằng mỡ ở ngực và mông bắt chước xương hông rộng và lượng mô vú cao, trong khi vòng eo gầy chỉ ra rằng những đặc điểm đó không thể là do mỡ gây ra. Lý thuyết của Singh hơi khác biệt nhưng cũng tương đồng một cách thú vị. Ông lập luận rằng, đàn ông sẽ thấy phụ nữ với gần như cân nặng nào cũng hấp dẫn miễn là vòng eo của cô ấy nhỏ hơn nhiều so với hông.18

Nếu thấy điều này nghe có vẻ ngớ ngẩn, hãy xem xét kết quả thí nghiệm của Singh. Đầu tiên, ông cho những người đàn ông xem bốn phiên bản của cùng một bức ảnh về phần giữa cơ thể của một phụ nữ trẻ mặc quần short. Mỗi bức ảnh được thay đổi chút ít tỉ lệ giữa eo và hông: 0:6; 0:7; 0:8 và 0:9. Lần nào cũng vậy, họ đã chọn phiên bản hấp dẫn nhất là phiên bản có tỉvòng eo nhỏ nhất. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên, nhưng ông đã thấy một sự nhất quán đáng chú ý giữa các đối tượng nghiên cứu của mình. Tiếp theo, ông cho các đối tượng nghiên cứu xem một loạt các hình vẽ phụ nữ, thay đổi theo cân nặng và theo tỉ lệ giữa eo và hông. Ông thấy rằng một người phụ nữ nặng cân với tỉ lệ eo và hông thấp được ưa thích hơn một phụ nữ gầy với tỉ lệ eo và hông cao. Hình mẫu lý tưởng là người có tỉ lệ eo và hông nhỏ nhất chứ không phải là người có thân hình gầy nhất.

Mối quan tâm của Singh là về chứng chán ăn, những kẻ bắt nạt và phụ nữ bị ám ảnh bởi việc giảm cân ngay cả khi họ gầy. Ông tin rằng vì việc ăn kiêng của phụ nữ gầy không có tác dụng gì đối với tỉ lệ vòng eo và hông – nếu có thì nó làm cho tỉ lệ này lớn hơn vì hông bị thu nhỏ lại – họ bất hạnh vì không bao giờ cảm thấy mình hấp dẫn hơn.

Tại sao tỉ lệ eo-hông lại quan trọng? Singh quan sát thấy rằng sự phân phối chất béo “gynoid”, loại mỡ tích tụ nhiều hơn ở hông, ít hơn ở thân trên, rất cần thiết cho những thay đổi nội tiết tố liên quan đến khả năng sinh sản ở nữ giới. Sự phân bố chất béo “android”, mỡ tích tụ ở bụng và ít hơn ở hông, liên quan đến các triệu chứng bệnh tật ở nam giới như bệnh tim, thậm chí cả ở phụ nữ. Nhưng cái nào là nguyên nhân và cái nào là kết quả? Theo tôi, có nhiều khả năng là ảnh hưởng của nó đến cả hình dáng và hormone đều do sự chọn lọc giới tính của các thế hệ nam giới hơn là do sở thích của nam giới về hình dáng bởi vì đó là cách duy nhất các hormone có thể bị buộc phải làm việc. Khoảng thời gian tương đối ngắn mà phụ nữ có thân hình đồng hồ cát, giả sử từ 15 đến 30 tuổi, là một hiện tượng chọn lọc giới tính. Nó là do sự cạnh tranh để thu hút đàn ông hơn bất kỳ nhu cầu sinh học nào khác. Đàn ông đã vô thức đóng vai trò là người gây giống có chọn lọc của phụ nữ.

Low đưa ra một lý do khả dĩ cho sự ưa thích tỉ lệ eo hông thấp của nam giới – chọn phụ nữ hông rộng có khả năng sinh nở cao hơn. Hầu hết loài vượn sinh ra những con non có bộ não đã phát triển được một nửa. Não của các em bé sơ sinh đã phát triển một phần ba ở thời điểm được sinh ra và chúng ở trong bụng mẹ trong khoảng thời gian ít hơn nhiều so với động vật có vú bình thường, so với tuổi thọ của con người. Lý do rất rõ ràng: Nếu cái lỗ trong khung xương chậu mà qua đó chúng ta được sinh ra  tương đối lớn hơn, các bà mẹ của chúng ta sẽ không thể đi lại được. Chiều rộng của hông con người đạt đến một giới hạn nhất định và không thể lớn hơn được nữa. Khi bộ não tiếp tục phát triển lớn hơn, sinh sớm hơn là lựa chọn duy nhất của loài người. Hãy tưởng tượng áp lực tiến hóa của quá trình này lên kích thước hông của phụ nữ. Người đàn ông luôn luôn khôn ngoan khi chọn người phụ nữ có hông lớn nhất mà anh ta có thể tìm thấy, thế hệ này qua thế hệ khác, trong hàng triệu năm. Tại một thời điểm nhất định, kích thước vùng hông không lớn hơn được nữa nhưng đàn ông vẫn có sở thích này, vì vậy phụ nữ có vòng eo thon thả trông có vẻ có hông lớn hơn nên được ưa thích hơn.19

Tôi không biết mình có tin câu chuyện này hay không. Tôi không thể tìm thấy lỗ hổng logic nào trong đó (mặc dù trong lần đọc đầu tiên dường như có rất nhiều), cũng như tôi không thể hoàn toàn cho rằng nó phù hợp để lý giải niềm đam mê sự mảnh mai của đàn ông. Tôi cũng có một nghi ngờ dai dẳng về các giả định của chúng ta rằng xu hướng ngưỡng mộ sự mảnh mai đã thay đổi. Giả sử các giả định của chúng ta là sai, như trong câu chuyện của nhà vua và con cá vàng. Giả sử đàn ông luôn thích phụ nữ mảnh mai hơn phụ nữ mập mạp vì sự mảnh mai có nghĩa là trẻ trung và trinh tiết. Rốt cuộc, như mọi công ty mỹ phẩm và bác sĩ phẫu thuật thẩm mỹ đều biết, tuổi trẻ luôn là chìa khóa đáng tin cậy nhất của cái đẹp. Có lẽ đàn ông không coi sự mảnh mai là dấu hiệu của địa vị hoặc khả năng sinh sản mà là của tuổi trẻ.

Tuổi trẻ đồng nghĩa với cái đẹp? Đàn ông không thể biết được tuổi tác của phụ nữ. Anh ta phải suy ra dựa trên ngoại hình, hành vi và danh tiếng của cô ấy. Điều thú vị đáng lưu ý là nhiều đặc điểm được chú ý nhất về vẻ đẹp phụ nữ lại bị suy giảm nhanh chóng theo tuổi tác: làn da không tỳ vết, đôi môi đầy đặn, đôi mắt trong veo, bộ ngực vun cao, vòng eo thon thả, đôi chân thon dài, thậm chí cả mái tóc vàng óng, thứ mà không có sự can thiệp của chất hóa học, hiếm khi có thể tồn tại ngoài tuổi 20, ngoại trừ những người có chế độ ăn uống tập luyện lành mạnh nhất (giống như người Viking). Theo hướng đã phát triển ở Chương 5, những điều này không thể giả mạo được. Chúng nói lên tuổi tác mà không dễ ngụy trang nếu không có phẫu thuật, trang điểm hoặc mạng che mặt. Từ lâu, người ta đã nhận thấy mái tóc vàng của phụ nữ được người châu Âu cho là đẹp hơn màu nâu hoặc đen. Thời La Mã cổ đại, phụ nữ nhuộm tóc vàng. Ở nước Ý thời trung cổ, mái tóc vàng và cái đẹp không tách rời nhau. Ở Anh, từ “vàng hoe” đồng nghĩa với “đẹp đẽ”.20 Mái tóc vàng óng của phụ nữ là một đặc điểm không thể giả mạo được trong việc chọn lọc giới tính, giống như dải đuôi dài của loài chim én. Tóc vàng ở trẻ em là một gen khá phổ biến ở người châu Âu (và rất thú vị là thổ dân Úc cũng như vậy). Vì vậy, khi một đột biến xuất hiện ở thời điểm không quá xa trong quá khứ, ví dụ ở một nơi nào đó gần Stockholm, mái tóc có màu vàng đến tận tuổi trưởng thành nhưng không vượt quá độ tuổi 20, bất kỳ người đàn ông nào có sở thích di truyền với phụ nữ tóc vàng sẽ chỉ kết hôn với phụ nữ trẻ tuổi, việc mà – trong một nền văn minh coi trọng hình thức – những người khác có thể không làm như vậy. Do đó, họ sẽ để lại nhiều hậu duệ hơn và sở thích di truyền về mái tóc vàng sẽ lan rộng. Điều này đến lượt nó sẽ gia tăng sự lan truyền của bản thân tính trạng bởi vì nó thực sự là một chỉ số trung thực về khả năng sinh sản của phụ nữ. Do đó, các quý ông thích phụ nữ tóc vàng.21

Tất nhiên, sở thích di truyền của nam giới là tùy ý, hoặc, nếu bạn thích, có thể nói nó là một câu chuyện ngụ ngôn. Có nhiều khả năng việc ưa thích tóc vàng của đàn ông Bắc Âu, nếu nó tồn tại, là một đặc điểm văn hóa được gieo vào trong họ một cách vô thức về mối liên quan giữa tóc vàng và tuổi trẻ. Mối liên hệ mà, một cách tình cờ, ngành công nghiệp mỹ phẩm đang nhanh chóng phá hoại. Nhưng ảnh hưởng là giống nhau: Một sự thay đổi di truyền do sở thích giới tính mang lại. Giả thuyết thay thế là đề xuất một số lý do tự nhiên cho việc tóc vàng có lợi thế, ví dụ, nó đi với làn da trắng, và làn da trắng sáng cho phép hấp thụ tia cực tím để giúp loại bỏ tình trạng thiếu vitamin D. Nhưng làn da không trắng hơn quá nhiều ở những người Thụy Điển tóc vàng so với người Thụy Điển tóc sẫm màu. Thực ra, làn da trắng đi với tóc đỏ chứ không phải tóc vàng.

Cho đến gần đây, chọn lọc giới tính là lý lẽ cuối cùng, khi lời kêu gọi chọn lọc tự nhiên do “môi trường” đã thất bại. Nhưng tại sao như vậy? Tại sao lại hợp lý hơn khi cho rằng người vùng Baltic chọn tóc vàng là do thiếu vitamin D hơn là cho rằng nó được chọn theo sở thích giới tính? Bằng chứng đang bắt đầu tích lũy chứng minh rằng con người là một loài có tính chọn lọc giới tính cao và nó giải thích cho sự khác biệt lớn giữa các chung tôc về râu tóc, chiều dài mũi, độ dài tóc, độ xoăn của tóc, râu, màu mắt – những thay đổi ít liên quan đến khí hậu hoặc bất kỳ yếu tố vật lý nào khác. Ở loài trĩ đỏ, cứ một trong 46 quần thể hoang dã sống cô lập ở Trung Á lại có một sự kết hợp khác nhau trong phần trang trí bộ lông của những con chim trống: cổ trắng, đầu xanh lục, phao câu xanh lam, ngực màu cam. Tương tự như vậy, ở con người, chọn lọc giới tính là yếu tố ảnh hưởng.22

Nỗi ám ảnh của đàn ông với tuổi trẻ là đặc trưng của con người. Không có loài động vật nào khác được nghiên cứu có nỗi ám ảnh này mạnh mẽ đến như vậy. Tinh tinh đực thấy những con cái trung niên cũng như hấp dẫn như những con cái trẻ tuổi miễn là chúng đang ở thời kỳ động dục. Điều này rõ ràng là do thói quen hôn nhân trọn đời của con người, và thời gian nuôi con dài, chậm cũng là đặc trưng duy nhất của loài người. Nếu một người đàn ông dành trọn cuộc đời của mình cho một người vợ, anh ta phải biết rằng cô ấy có một đời sống sinh sản tiềm tàng lâu dài phía trước. Nói cách khác, chúng ta được sinh ra từ những người đàn ông chọn phụ nữ trẻ làm bạn đời và vì thế để lại nhiều con trai và con gái hơn những người đàn ông khác.23

THÔNG TIN TÁC GIẢ:

Matthew White Ridley (sinh năm 1958)

Nhà khoa học, nhà báo và doanh nhân người Anh. Ông nổi tiếng với các bài viết về khoa học, môi trường và kinh tế, thường xuyên cộng tác với tờ The Times.

Tác phẩm tiêu biểu:

  • The Red Queen: Sex and the Evolution of Human Nature (1994)

  • Genome (1999)

  • The Rational Optimist: How Prosperity Evolves (2010)

  • The Evolution of Everything: How Ideas Emerge (2015)

  • Viral: The Search for the Origin of COVID-19 (2021)

mua sản phẩm tại Shopee Mua tại Shopeemua sản phẩm tại TikiMua tại Tikimua sản phẩm tại LazadaMua tại Lazadamua sản phẩm tại TiktokMua tại Tiktok
Quân Vương: Thuật Cai Trị - Machiavelli Quân Vương – Thuật Cai Trị (Tái Bản) là cuốn sách gối đầu giường của rất nhiều thế hệ chính trị gia và lãnh đạo trên thế giới. Được
Giới thiệu sách Cánh Tư - Fourth Wing Bước vào thế giới tàn khốc và huy hoàng của học viện quân sự đào tạo kỵ sĩ cưỡi rồng của tác giả có sách bán chạy
Quản Lý  Công Nghệ Thông Tin Trong Y Tế - Chiến Lược, Tầm Nhìn Và Kĩ Năng Giới thiệu cuốn sách Trong bối cảnh ngành y tế đang bước vào kỷ nguyên số hóa mạnh
PRE-ORDER - HÀNG ĐẶT TRƯỚC DỰ KIẾN HÀNG VỀ: 24/10/2025 NỘI DUNG CHÍNH “Sự thịnh vượng của các quốc gia” của Adam Smith là một trong những tác phẩm quan trọng nhất trong kinh tế
Loài Tinh Tinh Thứ Ba ------------   Jared Diamond là nhà khoa học - tác giả nổi tiếng trên Thế giới và cả Việt Nam trong nhiều năm qua. Ông từng đoạt giải Pulitzer với
Loài Tinh Tinh Thứ Ba ------------   Jared Diamond là nhà khoa học - tác giả nổi tiếng trên Thế giới và cả Việt Nam trong nhiều năm qua. Ông từng đoạt giải Pulitzer với
[Boxset Việt hoá] Dark Wood (Bộ bài & Sách hướng dẫn) Chào mừng bạn đến với Dark Wood - Khu rừng bóng tối, nơi giúp bạn tìm lại chính mình sau những lần lạc lối.
Sự Nghiệp Và Gia Đình Để giải thích cho chênh lệch thu nhập giữa nam và nữ, ta thường nói về định kiến giới trong doanh nghiệp, chuẩn mực xã hội, phân biệt nghề nghiệp...
Tóm tắt nội dung: Trong bối cảnh y tế ngày càng số hóa, công nghệ thông tin y tế (CNTTYT) giữ vai trò trung tâm của hệ thống vận hành. Cuốn sách này là một
NỘI DUNG CHÍNH “6 vật liệu định hình văn minh nhân loại” - Lịch sử, hiện tại và tương lai nhân loại qua lăng kính cát, muối, sắt, đồng, dầu và lithium. Trong lịch sử
Loài Tinh Tinh Thứ Ba ------------   Jared Diamond là nhà khoa học - tác giả nổi tiếng trên Thế giới và cả Việt Nam trong nhiều năm qua. Ông từng đoạt giải Pulitzer với
Jared Diamond là nhà khoa học - tác giả nổi tiếng trên Thế giới và cả Việt Nam trong nhiều năm qua. Ông từng đoạt giải Pulitzer với các tác phẩm mang tầm tri thức
Lì xì Tết bộ 6 chiếc. Sách trẻ con hát trẻ con chơi, Sách câu đố dân gian Việt Nam - Quê hương đất nước, hộp bìa cứng Nhã Nam
TS. Lý Hành Sơn đã có hơn 38 năm gắn bó với Viện Dân tộc học. Trong suốt quá trình công tác, TS. Lý Hành Sơn đã nghiên cứu về nhiều vấn đề khác nhau
Bộ Sách Đột Phá Tư Duy Kì Tốt Nghiệp THPT - Bí Kíp Vượt Qua Kì Thi Tốt Nghiệp THPT 2025 (Giải pháp hoàn hảo Chinh Phục Kì Thi Tốt Nghiệp THPT và thi Đại
Phàm phu hám lợi, kẻ sĩ háo danh. Lợi có thể khiến người ta giẫm lên kẻ khác, danh có thể khiến người ta quên cả chính mình. Tứ Thư không chỉ nói đến bản chất thiện lương
Uyên Hải Tử Bình - Tập 2: Cùng Thông Bảo Giám Trong truyền thống văn hóa Trung Quốc, thuật số Kinh dịch là một viên minh châu bất khả tư nghị. Trong nhiều trước tác
Tác giả: MARY ROACH Dịch giả: TRẦN TRƯƠNG PHÚC HẠNH Nhà xuất bản: Tổng Hợp TP.HCM Kích thước: 14 x 20.5cm Số trang: 444 Phát hành: 2023   SỰ KẾT HỢP ĐẦY THÚ VỊ GIỮA
TS. Lý Hành Sơn đã có hơn 38 năm gắn bó với Viện Dân tộc học. Trong suốt quá trình công tác, TS. Lý Hành Sơn đã nghiên cứu về nhiều vấn đề khác nhau
Cẩm Nang Diện Chẩn - Phương Pháp Đơn Giản Áp Dụng Tại Gia Hiện nay, phương pháp Diện Chẩn đã có mặt tại gần 40 nước trên thế giới như Pháp, Tây Ban Nha, Ý,
Cuộc Cách Mạng Thứ 9 của Sayed Nader Azam-Ali là một tác phẩm đặc biệt bởi nó không chỉ dừng lại ở việc bàn về nông nghiệp, mà còn mở ra góc nhìn mới về
Với Osho, Thiền không phải là giáo huấn, mà là tiếng chuông giúp bạn thức tỉnh. Bởi vì mỗi cá nhân chúng ta đều đang say ngủ, và giấc ngủ này phải bị phá vỡ.
A. NỘI DUNG CUỐN SÁCH Cuốn sách đưa ra những kiến thức mới về chatGPT – công cụ trí tuệ nhân tạo đang có sức hấp dẫn vô cùng lớn hiện nay. Trong cuốn sách này, tác giả giới thiệu về chatGPT và những tính năng cơ bản của nó, và những ứng dụng của trí tuệ nhân tạo nói chung trong các lĩnh vực như sản xuất, y tế và chăm sóc sức khỏe, giáo dục. Tiếp theo, tác giả chỉ ra hơn 10 ứng dụng AI mạnh mẽ nhất hiện nay có thể liên kết với chatGPT, đồng thời hướng dẫn từng bước về cách liên kết để độc giả có thể làm theo dễ dàng nhất.     B. CUỐN SÁCH NÀY DÀNH CHO AI? Cuốn sách này hướng đến những người đang quan tâm đến việc sử dụng trí tuệ nhân tạo cho công việc và cuộc sống.   Chưa biết gì về chatGPT và cách sử dụng. Đang muốn tìm hiểu về chatGPT. Chưa biết về các ứng dụng trí tuệ nhân tạo có thể phục vụ tốt cho công việc hiện nay. Lo lắng về vấn đề việc làm.   C. CUỐN SÁCH NÀY CÓ GÌ ĐẶC BIỆT? Định nghĩa về chatGPT và những ứng dụng của chatGPT. Cách trí tuệ nhân tạo được ứng dụng trong các lĩnh vực của cuộc sống. Mẫu 5.000 câu lệnh dùng cho chatGPT. Hướng dẫn chi tiết từng bước kèm hình ảnh từ cách tạo tài khoản cho đến cách sử dụng của các ứng dụng AI.   D. GIỚI THIỆU TÁC GIẢ CEO Tuấn Hà – Chủ tịch Vinalink Media – Chủ tịch CLB SEO Việt Nam – Đồng sáng lập và Phó chủ tịch VMCC (Cộng đồng tiếp thị và Truyền thông Việt Nam) – Giảng viên thỉnh giảng cao học Marketing CFVG Pháp Việt – Sáng lập mạng Khảo sát trực tuyến Việt Nam Vietnamsurvey.com – Chuyên gia sáng tạo ý tưởng truyền thông, chuyên gia tư vấn chiến lược Digital Marketing cho những tập đoàn lớn nhất Việt Nam. – Người làm SEO đầu tiên tại Việt Nam, đứng top keyword cạnh tranh như “dich vu seo” “dao tao seo” trong thời gian dài.
THẦN SỐ HỌC Bạn đang tìm kiếm câu trả lời cho những câu hỏi chưa được giải quyết trong cuộc sống? Bạn tò mò vận mệnh được dành sẵn cho mình? Thần số học có
Tác giả khảo sát tiến trình sáng tạo của 7 danh nhân thuộc 7 lĩnh vực trí khôn khác nhau: Freud, Einstein, Picasso, Stravinsky, Eliot, Graham và Gandhi để rút ra những đặc điểm của tính sáng
Một mũi tên xé gió, một giang sơn trở mình Đất nước nguy nan. Hoàng quyền tàn lụi. Phủ chúa tiếm quyền vua. Thái tử bị vu oan rồi bị sát hại, vợ con bị
Tử vi đẩu số hay còn gọi là thuật Tử vi. Đây là bộ môn vừa có lịch sử lâu đời và cội nguồn văn hóa sâu xa, sở hữu một hệ thống lá số
Phong thủy có vai trò rất to lớn, tuy nhiên nó chỉ hỗ trợ, có tác dụng cải tiến, chứ không thể làm thay đổi hoàn toàn mệnh vận của một người. Phong thủy tốt
Học Trong “Học”, GS. André Giordan mở ra một cách tiếp cận hoàn toàn mới về bản chất của “sự học” (l’apprendre) – một cách tiếp cận có thể làm đảo lộn mọi quan niệm
Tác giả: William Glod Người dịch: Nhung Nguyễn THÔNG TIN XUẤT BẢN: Kích thước khổ: 13x19 Số Trang: 288 Giá bìa: 159.000 vnđ Mã EAN: 8936066694872 NXB liên kết: NXB Thanh Niên Sách do Công
- ISBN: 978-604-2-22742-1 - Tác giả:  - Đối tượng:  - Khuôn Khổ: 18x25 cm - Số trang: 172 - Định dạng: bìa mềm - Trọng lượng: 430 gramKhông chỉ là cổ tích, mà còn là
Bạn Không Cần Phải Tỏ Ra Hoàn Hảo Đến Thế 1. Tích cực nhưng đừng tích cực độc hại! Từ nhỏ chúng ta đã được dạy rằng: cảm nhận tích cực là thứ an toàn,
Bạn Không Cần Phải Tỏ Ra Hoàn Hảo Đến Thế 1. Tích cực nhưng đừng tích cực độc hại! Từ nhỏ chúng ta đã được dạy rằng: cảm nhận tích cực là thứ an toàn,
Đây là một quyển sách căn bản dành cho người muốn tìm hạnh phúc và sự bình an trong cuộc sống qua con đường tâm linh. Con đường Đạo của Đức Phật rất đơn giản,
Năm 1965, nhà giáo Phan Nam Sinh - con của ông - tiến hành việc soạn, sắp xếp, lập danh mục và gói buộc toàn bộ sách vở, báo chí cùng các bản thảo viết
Cuốn sách này được chia thành năm phần chính, bao gồm: Chạm tay vào thị trường tỷ đô, Lộ trình xây dựng khóa học trực tuyến từ A - Z, Bí quyết thu hút học
Khám phá cuốn sách 'Từ điển giải thích thuật ngữ báo chí', tài liệu chuyên sâu giúp bạn hiểu rõ hơn về các thuật ngữ quan trọng trong ngành báo chí Việt Nam. Với hơn
Vẫn tiếp nối mạch của "Chuyện người Hà Nội" tập 1 và tập 2, "Chuyện người Hà Nội" tập 3 này đưa bạn đọc đến với một Hà Nội đa sắc màu, nhiều cung bậc
Hiện nay, vai trò của chánh niệm trong giáo dục ngày càng được công nhận một cách rộng rãi. Sự thực tập chánh niệm giúp học sinh tăng cường khả năng chú tâm, ý thức
Cuốn sách bạn đang cầm trên tay hướng đến mục đích cung cấp những tri thức mạnh mẽ để giúp bạn làm cơ sở khám chữa bệnh của mình an toàn và năng suất hơn,
Thế giới đang dần trở nên quá tải với những thứ mà chúng ta luôn khao khát. Trong một thế giới tràn ngập ham muốn và sự quyến rũ của nhiều thứ khác, chúng ta
Nella Larsen sáng tác không nhiều, trong cả cuộc đời 72 năm của mình, bà chỉ xuất bản hai cuốn tiểu thuyết: Cát lún (Quicksand) và Giả mạo (Passing), cùng một số truyện ngắn và
Tôi luôn cố gắng viết phê bình theo cách giản dị, dễ hiểu là vì, một phần, do “chất” người. Tôi yêu thích sự đơn giản. Đơn giản và hài hước được thì càng tốt.
Hầu hết người dân Nhật Bản sẽ phải đọc một cuốn tiểu thuyết của Natsume Soseki ít nhất một lần trong đời. Văn chương của Soseki là chìa khóa cho sự hiểu biết về lịch sử Nhật
Nguồn tài nguyên giúp trường học chuyển từ trường học tốt đến trường học đẳng cấp thế giới Học tập siêu hiệu quả cung cấp một mô hình đột phá, có tính thực tiễn và
Sách Hán ngữ MSUTONG sơ cấp quyển 4 là phần cuối cùng trong loạt sách sơ cấp của . Cuốn sách được biên soạn nhằm giúp người học hoàn thiện những kiến thức nền tảng của tiếng
  Câu Chuyện Của Khoa Thần Kinh: Trong Bể Bơi Khoa Thần kinh nằm dưới tầng hầm mờ tối của Bệnh viện Đa khoa Irabu, ánh sáng bên ngoài chẳng thể lọt vào, chỉ có
Sách - Lịch Vạn Niên 1932 - 2050 (Tái Bản) Tác giả: Tăng Cường Ngô Giá bìa: 190.000 ₫ NXB: NXB Dân Trí Năm xuất bản: 2021 Dạng bìa: bìa cứng Số trang: 612 trang
Phân Tích Tâm Lý Học Tội Phạm – Vì Sao Con Người Phạm Tội ------------   Trong cuốn sách này, chúng ta sẽ tìm hiểu về tâm lý học tội phạm trên quan điểm phân
Tâm Lý Học Toàn Thư - Tư Duy Và Hiểu Biết   Tư duy và hiểu biết thuộc bộ Tâm lý học toàn thư, được viết và kiểm định bởi các chuyên gia tâm lý
Vương Kiện Lâm - Bứt Phá Những Giới Hạn - Hành Trình Xây Dựng Đế Chế Vạn Đạt Và Tham Vọng Lớn Lao Của Ông Trùm Bất Động Sản Trong giới thương nhân Trung Quốc,
  Cuốn sách "Văn hóa ẩm thực của người Xơ Đăng" là một nghiên cứu chuyên sâu về phong tục, tập quán và nét độc đáo trong văn hóa ẩm thực của người Xơ Đăng
Cuối năm 1884, cuộc chiến tranh Pháp - Thanh đang đến hồi kịch liệt. Một trong những địch thủ của lực lượng viễn chinh Pháp là quân Cờ đen dưới quyền chỉ huy của Lưu
Nội dung cuốn sách này đi sâu vào cá nhân và nghiên cứu những chướng ngại mang tính trải nghiệm chủ quan cản trở quá trình thăng tiến của ý thức, tức là quá trình
Nella Larsen sáng tác không nhiều, trong cả cuộc đời 72 năm của mình, bà chỉ xuất bản hai cuốn tiểu thuyết: Cát lún (Quicksand) và Giả mạo (Passing), cùng một số truyện ngắn và
Sách - Tử vi hàm số ( Bìa Cứng ) Tác giả:Nguyễn Phát Lộc Giá bìa:180.000 ₫ NXB:NXB Hồng Đức Phát hành:Minh Thắng Năm xuất bản:2019(ISBN: 9786048975562)(Mã sách: 8935236418683) Dạng bìa:Cứng Số trang:496 trang Kích
Đối Thoại Văn Chương Đối thoại văn chương là một tác phẩm luận về thơ bằng văn xuôi, được nhà thơ Trần Nhuận Minh thực hiện với nhà thơ hải ngoại Nguyễn Đức Tùng. Đây
Mười bảy thế kỉ có mặt, người Champa đã dựng nên nền văn hóa - văn minh độc đáo. Sau khi vương quốc Champa tan rã để hòa nhập vào đất nước Việt Nam, nền
Trang đầu 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Trang cuối
👁️ 84 | ⌚2025-09-21 17:19:51.462

QC Shopee
108 Phi Công Chiến Đấu Việt Nam - Cuốn sách dày gần 300 trang, với hơn 600 hình ảnh, bên cạnh những gương mặt anh hùng thường được truyền thông nhắc đến, sách còn khắc
Bộ sách “Những Mô Hình Tư Duy Vĩ Đại” là một công cụ đắc lực giúp bạn phát triển tư duy, nâng cao khả năng ra quyết định và giải quyết vấn đề hiệu quả
Không phải gia thế hay quyền lực, chính chiến lược mới tạo nên những nhà lãnh đạo xuất sắc. Đó là đúc kết của Henry Kissinger – một trong những chính khách “khét tiếng” nhất
枢やな画集 黒執事   2
More than one million hardcovers sold Now available for the first time in paperback! The Classic Text Annotated to Update Graham's Timeless Wisdom for Today's Market Conditions The greatest investment advisor of the twentieth century,
- Vòng Tay Laliz Mệnh Hỏa Đá Flourite Charm Bạc Và Đá Thạch Anh Tím - TAR.04 được làm từ loài đá tự nhiên kết hợp Bạc 925, không chỉ là một món trang sức
- Vòng Tay Laliz Mệnh Thủy Đá Kyanite Charm Ocean - TAR.10 được làm từ loài đá tự nhiên kết hợp Bạc 925, không chỉ là một món trang sức bình thường mà vòng tay
Trầm hương Merauke được khai thác từ khu vực đầm lầy Merauke thuộc tỉnh Papua của Indonesia. Tại Indonesia, phần lớn gỗ trầm Merauke được vùi lấp dưới lòng các khu đầm lầy được tạo
- Vòng Tay Laliz Mệnh Hỏa Thổ Đá Thạch Anh Tóc Đỏ Mix Charm Trái Tim Đỏ Lat.45 có khả năng lấy lại niềm tin vào cuộc sống, đặc biệt là trong chuyện tình cảm.
- Vòng Tay Laliz Mệnh Kim Thủy Đá Mặt Trăng Mix Charm Con Chồn Đá Sapphire Lat.57 có tác dụng bảo vệ cho người nhát gan, yếu bóng vía khỏi nỗi sợ hãi. - Giúp
- Vòng Tay Laliz Mệnh Thủy Mộc Đá Khổng Tước Mix Charm Hợp Kim Mặt Hổ Lat.60 làm giảm sự căng thẳng trong cảm xúc. Nó có khả năng hấp thụ năng lượng tiêu cực,
- Vòng Tay Laliz Mệnh Kim Thủy Đá Aquamarine Mix Pha Lê + Charm Trái Tim Chìa Khóa Lat.75 có lợi cho hệ miễn dịch, làm dịu những cơn giận dữ và giảm sốt khi
Trầm hương Merauke được khai thác từ khu vực đầm lầy Merauke thuộc tỉnh Papua của Indonesia. Tại Indonesia, phần lớn gỗ trầm Merauke được vùi lấp dưới lòng các khu đầm lầy được tạo
Tác dụng của đá: Garnet có khá nhiều màu sắc khác nhau, mỗi loại lại mang một ý nghĩa và vẻ đẹp khác nhau Màu đỏ luôn tượng trưng cho một tình yêu mãnh liệt
Tác dụng của đá: Garnet cũng giữ tỉnh táo, làm ta thấy an toàn hơn. Nó giúp ta thấy tự tin và cho ta can đảm để đối mặt với những tình huống hay cơn
Trầm hương Merauke được khai thác từ khu vực đầm lầy Merauke thuộc tỉnh Papua của Indonesia. Tại Indonesia, phần lớn gỗ trầm Merauke được vùi lấp dưới lòng các khu đầm lầy được tạo
THẠCH ANH TÓC VÀNG – MÓN QUÀ QUÝ CHO NGƯỜI MỆNH THỔ, MỆNH KIM Thạch anh tóc vàng là một món quà quý của thiên nhiên, được ví như một linh vật phong thủy vừa
THẠCH ANH TÓC VÀNG – MÓN QUÀ QUÝ CHO NGƯỜI MỆNH THỔ, MỆNH KIM Thạch anh tóc vàng là một món quà quý của thiên nhiên, được ví như một linh vật phong thủy vừa
Các nhà Khoa học và giới Phong Thủy đã nghiên cứu cho rằng. Những viên đá này trải qua hàng trăm triệu năm nằm ở sâu trong lòng đất, hấp thụ tinh hoa sinh khí
CÔNG DỤNG: - Phù hợp với mọi lứa tuổi, các mệnh : Kim – Mộc – Thủy – Hỏa – Thổ - Là vật phẩm duy nhất mà các trụ trì, sư thầy luôn khuyên

Hoàng Hậu Đỏ - Tình Dục Và Sự Tiến Hóa Của Bản Tính Người Chúng ta sẽ không bao giờ hiểu được chính mình nếu chúng ta không hiểu bản tính người đã tiến hóa
Đặc trưng giai đoạn này của Liên xô là sự lãnh đạo của **Joseph Stalin**, người đang tìm cách tái định hình xã hội Xô viết với nền kinh tế kế hoạch nhiều tham vọng,
| religion_year = 2018 | religion_ref = | regional_languages = | demonym = | ethnic_groups = | ethnic_groups_year = 2016 | ethnic_groups_ref = | capital = Tokyo (de facto) | largest_city = Tập tin:PrefSymbol-Tokyo.svg Tokyo
**Cuộc khủng hoảng tị nạn Ukraina** là một cuộc di chuyển lớn của người dân Ukraina trong cuộc xâm lược do Nga tiến hành vào năm 2022. Khủng hoảng bắt đầu với cuộc xâm lược
**Bình Định** là một tỉnh cũ ven biển nằm ở phía bắc vùng Duyên hải Nam Trung Bộ, miền Trung, Việt Nam. Ngày 12 tháng 6 năm 2025, Quốc hội thông qua Nghị quyết số
**Người Tráng** hay **người Choang** (Chữ Tráng Chuẩn: Bouxcuengh, //; Chữ Nôm Tráng: 佈壯; Chữ Hán giản thể: 壮族, phồn thể: 壯族, bính âm: Zhuàngzú; Chữ Thái: ผู้จ้วง, _Phu Chuang_) là một nhóm dân tộc
“Trái đất chuyển mình: Một lịch sử chưa kể về nhân loại” góp phần khỏa lấp một khoảng trống lớn trong não trạng của nhân loại khi chúng ta tư duy về quá khứ. -
“Trái đất chuyển mình: Một lịch sử chưa kể về nhân loại” góp phần khỏa lấp một khoảng trống lớn trong não trạng của nhân loại khi chúng ta tư duy về quá khứ. -
**Đoàn Nguyễn Tuấn** (段阮俊, 1750-?), hiệu **Hải Ông**, là nhà thơ thời Tây Sơn trong lịch sử Việt Nam. ## Tiểu sử Đoàn Nguyễn Tuấn quê làng Hải Yên, huyện Quỳnh Côi (nay là làng
nhỏ|phải|Loài khỉ Macaque biết sử dụng công cụ đá để đập vỡ vỏ hạt hay vỏ sò, chúng là được nhờ học tập, đó được xem là biểu hiện của cái gọi là văn hóa
là một bộ tiểu thuyết đam mỹ về chủ đề tiên hiệp của tác giả Mặc Hương Đồng Khứu (Tiếng Trung: 墨香铜臭), được phát hành đầu tiên qua trang mạng văn học Tấn Giang của
nhỏ|300x300px| Bản đồ Madagascar (1616) **Lịch sử Madagascar** bắt đầu từ khi con người bắt đầu đặt chân đến Madagascar, một quốc đảo nằm trên Ấn Độ Dương ngoài khơi bờ biển phía đông nam
thumb|right|Hệ thống [[Tàu điện ngầm thành phố New York là hệ thống tàu điện ngầm vận hành độc lập lớn nhất trên thế giới tính theo số lượng nhà ga mà nó phục vụ, sử
**Phuket** (tiếng Thái: **ภูเก็ต**, phiên âm: Bu-két; tiếng Mã Lai: _Talang_ hay _Tanjung Salang_) là một trong những tỉnh miền Nam của Thái Lan. Nó bao gồm đảo Phuket, hòn đảo lớn nhất của đất
**Lịch sử Canada** bắt đầu khi người Da đỏ cổ đại đến vào hàng nghìn năm trước. Các nhóm dân nguyên trú sinh sống tại Canada trong hàng thiên niên kỷ, với những mạng lưới
Giai đoạn từ năm 1431 đến năm 1863 trong lịch sử Campuchia được gọi là **thời kỳ Hậu Angkor** hoặc **thời kỳ Đen Tối, thời kỳ Trung Đại****.** Năm 1431, quân Ayutthaya của người Thái
**Thành phố Đà Lạt** được ghi nhận hình thành từ năm 1893, thời điểm bác sĩ Alexandre Yersin lần đầu tiên đặt chân đến cao nguyên Lâm Viên. Mặc dù vậy, trước thời kỳ này
Dưới đây là danh sách ghi nhận về những cuộc nhường ngôi trong lịch sử Trung Quốc: ## Tự nguyện nhường ngôi ### Nhường ngôi nhưng vẫn giữ quyền nhiếp chính # Năm 299 TCN,
**Đệ nhị Cộng hòa Ba Lan**, quốc hiệu là **Cộng hòa Ba Lan** ()**,** là một quốc gia ở Trung và Đông Âu, tồn tại từ ngày 7 tháng 10 năm 1918 đến ngày 6
**Hà Tiên** là một thành phố cũ nằm ở phía tây bắc tỉnh Kiên Giang, Việt Nam. Thành phố Hà Tiên trước đây thuộc địa bàn huyện Hà Tiên thuộc tỉnh Rạch Giá và sau
Đế quốc Nhật Bản. Cho tới trước khi [[Chiến tranh thế giới thứ hai kết thúc, thuộc địa của Nhật tại vùng Đông Á đã tăng gấp gần **5 lần** diện tích quốc gia]] là
**_Bismarck_** là một thiết giáp hạm của Hải quân Đức, là chiếc dẫn đầu trong lớp cùng tên, được đặt theo tên vị Thủ tướng nổi tiếng trong thế kỷ 19: Otto von Bismarck, người
**Tống sử** (chữ Hán: 宋史) là một bộ sách lịch sử trong Nhị thập tứ sử của Trung Hoa. Sách này kể lịch sử thời nhà Tống, tức là Bắc Tống và Nam Tống; được
là một trận động đất mạnh 9,0 MW ngoài khơi Nhật Bản xảy ra lúc 05:46 UTC (14:46 giờ địa phương) vào ngày 11 tháng 3 năm 2011. Trận động đất có vị trí chấn
**George V** (3 tháng 6 năm 1865– 20 tháng 1 năm 1936) là Quốc vương Vương quốc Anh và các quốc gia tự trị của Anh, và Hoàng đế Ấn Độ, từ 6 tháng 5
**Lịch sử thế giới hiện đại** theo mốc từng năm, từ năm 1910 đến nay. ## Thập niên 1910 * 1910: Bắt đầu cuộc cách mạng México. George V trở thành vua của Vương quốc
Đây là danh sách tất cả các huyện (trong đó có cả các huyện tự trị, các kỳ và các kỳ tự trị) cùng với các thành phố cấp huyện () và các quận ()
thumb|Bản đồ [[Đế chế La Mã Thần thánh năm 1789]] thumb|[[Bang liên Đức sau năm 1815, kết quả của hòa giải Đức trong Chiến tranh Napoléon]] **Hòa giải Đức** (; ) là quá trình tái
**Bão Yagi**, tại Việt Nam là **bão số 3 năm 2024**, hình thành từ một áp thấp nhiệt đới ở ngoài khơi Philippines, đi vào biển Đông và nhanh chóng phát triển lên cấp siêu
**Sóc Trăng** là một tỉnh cũ ven biển nằm trong vùng hạ lưu Nam sông Hậu thuộc đồng bằng sông Cửu Long, Việt Nam. ## Nguồn gốc tên gọi Tên gọi Sóc Trăng do từ
**Chiến tranh Kế vị Tây Ban Nha** (1701–1714) là một cuộc xung đột chính trị quân sự ở châu Âu đầu thế kỉ XVIII, được kích nổ bởi cái chết của vị vua cuối cùng
**Người**, **con người**, **loài người** hay **nhân loại** (danh pháp khoa học: **_Homo sapiens_** hay **_Homo sapiens sapiens_**, nghĩa đen: **người tinh khôn**) là loài linh trưởng đông đảo và lan rộng nhất. Người có
**Lịch sử New Zealand** truy nguyên từ ít nhất 700 năm trước khi người Polynesia khám phá và định cư tại đây, họ phát triển một văn hóa Maori đặc trưng. Nhà thám hiểm người
**Louis XIV của Pháp** (; 5 tháng 9 năm 16381 tháng 9 năm 1715), còn được gọi là **Louis Đại đế** (, ) hay **Vua Mặt Trời** (, ), là một quân chủ thuộc Nhà
**Đức Quốc Xã**, còn gọi là **Đệ Tam Đế chế** hay **Đế chế thứ ba** () hoặc với tên chính thức là **Đế chế Đức** (), là nước Đức trong thời kỳ 1933–1945 đặt dưới
**Sự kiện 30 tháng 4 năm 1975** là sự kiện Quân Giải phóng miền Nam Việt Nam (QGPMNVN) tiến vào Sài Gòn, dẫn tới sự sụp đổ của Việt Nam Cộng hòa và chấm dứt
**Charles Robert Darwin** (; phiên âm tiếng Việt: **Đác-uyn**; sinh ngày 12 tháng 2 năm 1809 – mất ngày 19 tháng 4 năm 1882) là một nhà tự nhiên học, địa chất học và sinh học
Tiến trình _Nam tiến_ của dân tộc Việt.|thế= **Nam tiến** (Chữ Nho: 南進) là quá trình mở rộng lãnh thổ của người Việt về phương nam trong lịch sử Việt Nam. _Nam tiến_ là một
**Khánh Hòa** là một tỉnh ven biển thuộc duyên hải Nam Trung Bộ, Việt Nam. Theo dữ liệu Sáp nhập tỉnh, thành Việt Nam 2025, Khánh Hòa có diện tích: 8.556 km², xếp thứ 17;
**Hoằng Lộc** là một xã thuộc tỉnh Thanh Hóa, Việt Nam. ## Xã Hoằng Lộc trước tháng 6 năm 2025 ### Địa lý nhỏ|486x486px|_Vị trí địa lý xã Hoằng Lộc_ Hoằng Lộc cách trung tâm
**Hậu Hán Thư** () là một trong những tác phẩm lịch sử chính thức của Trung Quốc do Phạm Diệp biên soạn vào thế kỷ thứ 5, sử dụng một số cuốn sách sử và
**Lê Tương Dực** (chữ Hán: 黎襄翼; 16 tháng 7 năm 1495 – 8 tháng 5 năm 1516) tên thật là **Lê Oanh** (黎瀠), là vị hoàng đế thứ chín của Hoàng triều Lê sơ nước
là một lá cờ hình chữ nhật có nền trắng với một hình tròn màu đỏ lớn (tượng trưng cho mặt trời) nằm ở chính giữa. Trong tiếng Nhật, quốc kỳ được gọi là ,
nhỏ|Úc nhìn qua vệ tinh **Lịch sử Úc** đề cập đến lịch sử khu vực và nhân dân ở Thịnh vượng chung Úc và những cộng đồng bản địa và thuộc địa tiền thân của
Không ảnh Trạm Hải quân Vịnh Subic (phải) và Trạm Không quân của Hải quân, Mũi Cubi (trái) phải|Không ảnh Mũi Cubi và Trạm Hải quân Vịnh Subic ở hậu cảnh **Căn cứ Hải Quân